Μνημείο και Μουσείο ΕΟΚΑ

Η επιθυμία να τιμηθούν οι νεκροί αγωνιστές του Αυγόρου χρονολογείται από το 1962 όταν έγιναν οι πρώτες ενέργειες συγκέντρωσης των απαραίτητων πόρων. Είκοσι και πλέον χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 1985, υλοποιήθηκε η απόφαση των μελών της ΕΟΚΑ 1955-59 Αυγόρου να κατασκευάσουν ένα μνημείο.

Σκοπός της πρωτοβουλίας ήταν να υπενθυμίσει την καταγωγή, να συμβολίσει τις βασικές αρχές του αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59 και να τιμήσει τη μνήμη του Μόδεστου Παντελή, του πρώτου αγωνιστή της ΕΟΚΑ που πέθανε την 1η Απριλίου 1955. Για το λόγο αυτό ο χώρος που βρίσκεται σήμερα το μνημείο επιλέχθηκε συμβολικά, αποτελώντας τον ακριβή τόπο του θανάτου του. Το μνημείο τιμά τη μνήμη όλων των νεκρών αγωνιστών της ΕΟΚΑ Αυγόρου και του γειτονικού χωριού Λιοπέτρι και φιλοδοξούσε να αποτελέσει το σημείο αναφοράς για ολόκληρη την Κύπρο κατά τις ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης την 1η Απριλίου. Η χρηματοδότηση αυτού του εκτεταμένου έργου εξασφαλίστηκε κυρίως από τα μέλη της ΕΟΚΑ 1955-59 και το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης του Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59 (ΣΗΜΑΕ). Συνεισφορές έκαναν και άλλοι κρατικοί και ιδιωτικοί φορείς. Ένα μονοπάτι πομπής που πλαισιώνεται με μια σειρά από κυπαρίσσια συνδέει την είσοδο αρχαιοελληνικού κορινθιακού ρυθμού με τον μυκηναϊκό τάφο. Το μονοπάτι ανοίγει σε μια κατασκευή αρχαίου ελληνικού θεάτρου. Η απόσταση μεταξύ της ημικυκλικής αίθουσας του θεάτρου και του τάφου πλαισιώνεται με σκούρα πέτρινα πάνελ όπου εμφανίζονται τα ονόματα των νεκρών. Στο εσωτερικό του τάφου φιλοτεχνήθηκαν 26 ανάγλυφα πορτρέτα από τους τρεις γλύπτες.

Λόγω του περιορισμένου προϋπολογισμού, οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του νεκρού αντικατέστησαν μέρος των συνολικών 108 πορτρέτων που είχαν αρχικά προγραμματιστεί να καλύψουν τους τοίχους. Ακολουθώντας την αρχαία ελληνική παράδοση, όπου τα θέατρα γειτνιάζονταν με ναούς και ειδικότερα με τον ναό του Διονύσου για να υπογραμμίσουν την προέλευση και τον ανώτερο σκοπό του θεατρικού πολιτισμού, στο χωριό Αυγόρου ανεγέρθηκε το κοντινό παρεκκλήσι για να θυμίσει τη στενή σχέση μεταξύ θρησκείας και πατρίδας στη σύγχρονη Κύπρο. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν στις 18 Οκτωβρίου 2002.